بازسازی و مرمت عمارت حاکم

در جریان بازسازی و مرمت عمارت حاکم که از سال ۱۳۹۳خورشیدی آغاز گردید آثاری با قدمتی بیش از بنای عمارت حاکم بدست آمد که پس از بررسی های کارشناسانه توسط مهندسین، کارشناسان میراث فرهنگی و باستان شناسان قدمت این آثار به دوره سلجوقیان تخمین زده شد . پس آنچه همدوش با راستی است اینکه بنای عمارت حاکم در دوره تیموریان بر روی خرابه های بر جای مانده از ساختمانی از دوره سلجوقیان که توسط مغولان تخریب شده بود بناگردیده است.

از جمله عناصر تزئینی بکار رفته در این بنا میتوان به مقرنس ، کاربندی ، یزدی بندی ، رسمی بندی ، گچبری ، آجر کاری ، گره سازی با آجر و ارسی نام برد.

 

اطاقهای شمال غرب و شمال شرق در ضلع شمالی

1-مقرنس:

مقرنس بیشتر در زیر طاق کروی شکل ایوانها و نیم طاقهای محرابها بکار میرود و آن را میتوان بر روی سر ستون ها، سر مناره ها ، کتیبه ها و غیره نیز اجرا کرد . در جریان تزئین با مقرنس قطار یا تخته آخر در نهایت تشکیل شمسه می دهد. مقرنس به آنچه به شکل نردبان و پله پله ساخته شده باشد گفته میشود که به صورت آویزهای قندیل مانند ساخته میشود .

منبع : هنر و معماری ایران در دوره باستان و دوره اسلامی _ دکتر خلیل مشتاق

2-کار بندی :

نوعی تقسیمات هندسی در گنبد های ایوانها که با خطوط منحنی تزئین میشود .

به عبارت دیگر کاربندی سازی نوعی پوشش است متشکل از لنگه طاق هایی با قوس معین که تحت قواعدی هندسی همدیگر را قطع میکنند و قواره اصلی پوشش را بوجود می آورند . کاربندیها متشکل از باریکه ها یا لنگه طاق هایی هستند که از تقاطعشان ، استخوان بندی پوشش برای سقف بوجود می آید و اکثر مواقع به صورت اسکلت پوشش دوم و کوتاه تر نسبت به سقف اصلی هستند و گاهی بعنوان سقف اصلی نیز مورد استفاده قرار میگیرند .

منبع : دایره المعارف معماری و شهر سازی _ سید ابوالقاسم صدر .

3-یزدی بندی :

یزدی بندی نوع خاصی از نحوه کار بندی زیر گنبد و پوشش قوسی شکل ورودی ها است که بطور معمول از نظر تزئینی نیز جلوه ای خاص به فضائی که در برگرفته می بخشد .

یزدی بندی حالتی است بین کار بندی و مقرنس .زیر گنبد مرکزی عمارت که جلوه ای خاص به این بنای تاریخی بخشیده است .

منبع : دایره المعارف معماری و شهر سازی _ سید ابو القاسم صدر .

۴-رسمی بندی :

شیوه ای از کار بندی است که بر اثر تقاطع چند قوس بوجود آمده روی ترنبه ها و پا باریک ها بوجود می آید .

منبع : دایره المعارف معماری و شهر سازی _ سید ابوالقاسم صدر .

• اطاق شرقی از مجموعه اطاقهای سه گانه .

چهار تلک ( چهار پهلو ) _ شمسه بزرگ که به مرکز شمسه اسپر شده است .

• طبقه دوم عمارت _ بالای راه پله ها .

چهار تلک ( چهار پهلو ) _ چهار پا باریک همراه با ترنج های کند که به شمسه متصل شده است.

۵-گچبری :

گچ بدلیل شکل پذیری و نرم بودن از گذشته های بسیار دور مورد استفاده هنرمندان ایرانی بوده است . در حدود دو هزار سال پیش ایرانیان تزئین گچی را مورد استفاده قرار دادند و در تکمیل آن کوشیدند . صاحب نظران دوره ایلخانی را اوج تزئینات گچبری در معماری ایران میدانند .

منبع : هنر و معماری ایران در دوره باستان و دوره اسلامی _ دکتر خلیل مشتاق .

• گچبری های ضلع شمالی _ طبقه دوم .
• گچبری های ضلع شمالی _ طبقه اول .

۶-آجر کاری و گره سازی با آجر :

آجر مهم ترین مصالح ساختمانی قبل از اسلام و بعد از اسلام در ایران بدوه است . آجر بجز استفاده در ساختن بدنه ساختمانها ، برای تزئین نیز بسیار مورد استفاده داشته و از دوره ساسانیان تا دوره تیموریان تزئین بناها بیشتر با آجر کاری بوده است .گره سازی به تزئیناتی گفته میشود که به حالت هندسی و با قواعد مشخص رسم میشود و در قسمتهایی از بنا مانند سردرها ، طاقچه ها ، اطاقها ، کتیبه ها ودر و پنجره ها از آن استفاده میشود.گره سازی با آجر در معماری ایلخانی یکی از با شکوه ترین ادوار معماری محسوب میگردد .

منبع : هنر و معماری ایران در دوره باستان و دوره اسلامی _ دکتر خلیل مشتاق .

• پشت و بغل درگاه شمالی _ گل بازو بندی .
• پشت و بغل درگاه جنوبی _ طرحی دیگر از گل بازو بندی

۷-ارسی:

پنجره های چوبی ، مشبک ، منقوش و رنگی که در دوره اسلامی در معماری ایرانی خلق شد .پنجره های ارسی به صورت عمودی باز و بسته میشوند و دارای تزئینات زیادی هستند . ارسی به جای گشتن بر روی پاشنه گرد ، بالا و پائین میرودو درمحفظه ای که روی آن قرار گرفته جای میگیرد و در اشکوب کوشکها و پیشان و رواق ساختمانها بسیار دیده میشود .

پنجره بزرگ چوبی با بازشوهای کشوئی بالا رونده و شیشه های رنگین .

منبع : دایره المعارف معماری و شهر سازی _ سید ابوالقاسم صدر .

هنر و معماری در دوره باستان و دوره اسلامی _ دکتر خلیل مشتاق